NUMARALI
HADİS-İ ŞERİF:
حَدَّثَنَا
مُسَدَّدٌ
حَدَّثَنَا
بِشْرُ بْنُ
الْمُفَضَّلِ
حَدَّثَنَا
عَبْدُ
اللَّهِ بْنُ
مُحَمَّدِ
بْنِ عَقِيلٍ
عَنْ جَابِرِ
بْنِ عَبْدِ
اللَّهِ
قَالَ
خَرَجْنَا
مَعَ رَسُولِ
اللَّهِ
صَلَّى
اللَّهُ
عَلَيْهِ
وَسَلَّمَ حَتَّى
جِئْنَا
امْرَأَةً
مِنْ
الْأَنْصَارِ
فِي الْأَسْوَاقِ
فَجَاءَتْ
الْمَرْأَةُ
بِابْنَتَيْنِ
لَهَا
فَقَالَتْ
يَا رَسُولَ
اللَّهِ هَاتَانِ
بِنْتَا
ثَابِتِ بْنِ
قَيْسٍ قُتِلَ
مَعَكَ
يَوْمَ
أُحُدٍ
وَقَدْ
اسْتَفَاءَ عَمُّهُمَا
مَالَهُمَا
وَمِيرَاثَهُمَا
كُلَّهُ
فَلَمْ
يَدَعْ
لَهُمَا
مَالًا إِلَّا
أَخَذَهُ
فَمَا تَرَى
يَا رَسُولَ
اللَّهِ
فَوَاللَّهِ
لَا
تُنْكَحَانِ
أَبَدًا
إِلَّا
وَلَهُمَا مَالٌ
فَقَالَ
رَسُولُ
اللَّهِ
صَلَّى اللَّهُ
عَلَيْهِ
وَسَلَّمَ
يَقْضِي
اللَّهُ فِي
ذَلِكَ قَالَ
وَنَزَلَتْ
سُورَةُ
النِّسَاءِ
يُوصِيكُمُ
اللَّهُ فِي
أَوْلَادِكُمْ
الْآيَةَ فَقَالَ
رَسُولُ
اللَّهِ
صَلَّى
اللَّهُ عَلَيْهِ
وَسَلَّمَ
ادْعُوا لِي
الْمَرْأَةَ
وَصَاحِبَهَا
فَقَالَ
لِعَمِّهِمَا
أَعْطِهِمَا
الثُّلُثَيْنِ
وَأَعْطِ
أُمَّهُمَا
الثُّمُنَ
وَمَا بَقِيَ
فَلَكَ
قَالَ
أَبُو دَاوُد
أَخْطَأَ
بِشْرٌ فِيهِ إِنَّمَا
هُمَا
ابْنَتَا سَعْدِ
بْنِ
الرَّبِيعِ
وَثَابِتُ
بْنُ قَيْسٍ
قُتِلَ
يَوْمَ
الْيَمَامَةِ
Câbir b. Abdullah'dan
demiştir ki:
(Bir gün) Rasûlullah
(s.a.v.)'le birlikte çıkmıştık. Medine'nin hareminde ensardan bir kadının
yanına vardık. Kadın (yanımıza) kendisine ait olan iki kız çocuğu getirdi ve:
"Ey Allah'ın Rasûlü
bunlar Uhud (savaşı) günü senin yanında savaşırken şehid edilen Sabit b. Kays'm
kızlarıdır. Bunların amcaları mallarının ve miraslarının tümünü (ellerinden)
aldı ve onlara hiçbir şey bırakmadı. Ey Allah'ın Rasûlü (bu hususta) ne
buyurursun? Allah'a yemin ederim ki bunlar malları olmadıkça asla
evlenemezler." dedi.
Rasûlullah (s.a.v.) de
(Hele sabredin bakalım)
"Allah bu hususta bir hüküm verir" buyurdu. Ve (bir süre sonra) Nisa
suresinin "Allah size çocuklarınızın alacağı miras) hakkında erkeğe
kadının payının iki mislini tavsiye eder"[Nisa 11] âyeti nazil oldu. Bunun
üzerine Rasûlullah (s.a.v.)
"O kadınla,
şikayetçi olduğu adamı çağırınız" dedi. (ve bu emir yerine getirildi
kızların) amcasına (mirasın) "üçte ikisini kızlara, sekizde birini
annelerine ver, kalanı da senindir." buyurdu.
Ebû Dâvûd der ki (bu
hadisi rivayet) eden Bişr el-Mufaddal hata etmiştir. Bu kızlar Sa'd b.
er-Rabi'in kızlarıdır. Sabit b. Kays ise (Uhud savaşında değil) Yemâme gününde
şehid edilmiştir.[34]
İzah:
Tirmizî, feraiz; Ibn
Mâce feraiz
Esvâf Medine-i
Münevverenin harem-i şerifidir. 2886 numaralı hadisin şerhinde de açıkladığımız
gibi aslında kelâleyi açıklayan Nisa sûresinin son âyeti ile miras hükümlerini
açıklayan âyet-i kerimeler Hz. Câbir'in mirası hakkında nazil olmuşlardır.
Fakat bu âyetlerin esas nüzul sebebi, mevzumuzu teşkil eden hadis-i şerifte de
açıklandığı üzere Hz. Sabit b. Kays'ın kızlarının başından geçen miras
olayıdır. Sözü geçen âyetlerin Hz. Câbir'in mirasıyla ilgili olması bu
âyetlerin iniş sebebinin Hz. Sabit'in kızlarının başından geçen hadise olmasına
mâni değildir.
Miraslarının ellerinden
alındığı ifade edilen kızların annesi, bu hususta Hz. Peygambere "Allah'a
yemin ederim ki bunlar malları olmadıkça asla evlenemezler" demekle
"kadınlarla dört (meziyeti) için evlenilir. Malı için, soyu için,
güzelliği için" mealindeki 2047 numaralı hadis-i şerife işaret edilmeyi
gerektiren sebeblerden biri onlarda yoktur, demek istemiştir.
Fahr-i Kainat efendimiz
Allah'ın "eğer (çocuklar) ikiden fazla kız iseler, (ölenin geri
bıraktığının) üçte ikisi onlarındır...”[Nisa 11] emrine uyarak mirasın üçte
ikisini yeğenlerine verilmesini emrettiği gibi "... çocuğunuz varsa
bıraktığınızın sekizde biri onlarındır...”[Nisa 12] âyetine uyarak mirasın
sekizde birini de kızların annelerine verilmesini emretmiştir.
Kızlar ve anneleri
mirastan paylarını aldıktan sonra kalan mirasın da asabe durumunda olan
amcasına ait olduğuna peygamber olarak kendisi hükmetmiştir.
Sözü geçen kızlar
hakkında inen âyet-i kerimede "eğer kızlar ikiden fazla iseler (ölenin
geriye) bıraktığının üçte ikisi onlarındır. Eğer (çocuk) yalnız bir kadınsa
(mirasın) yarısı onundur." buyurularak bir kızla, ikiden fazla kızların
mirası açıklanmışsa da iki kızın alacağı miras hakkında bir açıklama yoktur.
Bu bakımdan erkek kardeşleri bulunmayan iki kızın varislik durumu hakkında
ihtilaf edilmiştir. İbn Abbas bu iki kızı bir kız hükmünde tutarak her ikisine
mirasın yarısını vermiştir. Ona göre yüce Allah "(çocuklar) ikiden fazla
kız iseler, geriye bıraktığının üçte ikisi onlarındır." buyurarak ikiden
fazla oldukları zaman kızlara üçte iki pay vermiştir. Ancak:
Birinci olarak:
Müctehidlerin çoğunluğuna göre iki kızda ikiden fazla kızlar gibi üçte ikiyi
alırlar: Bu görüş, birkaç yönden daha isabetli kabul edilmektedir. Evvela bu
hükümde kızlar iki bacının durumu ile karşılaştırılmıştır. Ölen kişinin iki
kızkardeşi varsa "Eğer (Ölenin) iki kızkardeşi varsa, bıraktığının üçte
ikisi onlarındır" âyetine göre bu iki kızkardeş, üçte ikiyi alırlar.
İnsanın iki kızı, kendisine iki kızkardeşinden daha yakındır. Yüce Allah, iki
kızkardeşe üçte ikiyi verdiğine göre, iki kıza da üçte ikinin verilmesi
lâzımdır.
İkinci olarak: Kız,
erkek kardeşiyle beraber üçte bir alır. Kızkardeşiyle beraber de bunu alması ve
her ikisine üçte ikinin verilmesi doğru olur.
Üçüncü olarak: Hz.
Peygamber (s.a.v.)'in varis olan kız, oğul kızı ve kız-kardeşten: Oğul kızına
altıda bir, kıza yarı verdiği, böylece kız ve oğul kızına birlikte üçte ikiyi
hükmettiğini ifade eden 2890 numaralı hadis de buna delalet eder. O halde iki
kıza üçte iki verilmesi gayet tabiîdir. Kaldı ki... (çocuklar) ikiden fazla
kadın iseler..." cümlesinin ... iki ve ikinin üstünde kadın iseler
şeklinde manâlandırılması da caizdir. Nitekim "... Onların boyunlarının
üstüne vurun" cümlesi de "... boyunlarını ve boyunlarının üstünü
vurun anlanunadır."
Mevzumuzu teşkil eden
bu hadis-i şerifte ortaya konan miras taksimin çözüm şeklide şöyledir: 1/3
Sülüsân_________Sümün_________K____________________________
kız kız anne Amca
8 8 3 5
3x8 = 24